Weekenden die altijd veel te kort zijn en werkdagen waar geen eind aan lijkt te komen. Veel te weinig vakantiedagen en nooit tijd genoeg voor vrienden, familie en sporten. Persoonlijk herken ik dat volledig. Maar raken we dan niet het besef kwijt waar onze voorouders allemaal zo voor hebben gevochten? Zijn we gewoon verwend geworden? Hoe zat het ook alweer met die strijd om arbeidsvoorwaarden?
Koeien melken op zondag
De zondag als vrije dag, dat hebben we al wél een tijdje. En dan was het die dag ook echt muisstil. Met de invoering van de kalender (dan hebben we het over het jaar 1582) werd bepaald dat de zondag een rustdag was. Een bezoekje aan de kerk en een spelletje met het gezin – that was it. Alleen noodzakelijk werk (koeien melken of zieken verplegen) was toegestaan en al het andere uit den boze. Eeuwenlang was deze 6-daagse werkweek de norm. Met de tijd van de industrialisatie in de 19e eeuw werkten veel fabrieksarbeiders dan ook 75 uur per week (zondag als rustdag verdween hier deels). Ook kinderarbeid kwam veel voor.
8 uur werken, 8 uur chillen en 8 uur pitten
Robert Owen startte in Engeland rond 1812 een campagne op met de leus: Acht uur werk, acht uur recreatie en acht uur rust. Daarnaast stelde hij dat kinderarbeid en wanpraktijken in fabrieken aan banden gelegd moesten worden. Dit besef druppelde ook Nederland binnen. De eerste stap werd gezet met het Kinderwetje van Van Houten (1874) waarmee gesteld werd dat kinderen onder de 12 niet mochten werken. Weer 15 jaar laten kwam een nieuwe wet, waarmee ook aan vrouwen en de oudere kinderen werd gedacht. Maximaal 11 uur per dag mochten ze werken en niet meer in de nacht en op zondag. Kun je nagaan hoe het gesteld was als dit al een feestje voor ze was!
Een eeuw protest
Na meer dan een eeuw van protest werd uiteindelijk de werkweek teruggeschroefd naar 10 uur voor alle werknemers en vervolgens in 1919 – hoera! – was daar dan eindelijk de 8-urige werkdag (45 uur per week). Maar ‘meer werken equals meer productie’ klonk misschien wel logisch, voor de eindbazen die hier iets langer over nadachten was het een eindeloos achterhaald concept. Henry Ford was één van die mensen en hij reduceerde in 1922 de werkweek van 6 naar 5 dagen en de werkdag van 10-16 uur naar 8 uur. Want de productie ging dan namelijk juist omhoog. Later bleek overigens dat hij er nog een belangrijke bijbedoeling bij had. Meer vrije tijd betekent namelijk meer tijd om geld uit te geven (en dan het liefst aan een Ford). Dat heeft voor hem goed uitgepakt en van hem een ontzettend rijke man gemaakt. Voor ons was het wel de aanleiding dat we naar een werkweek van 8 uur gingen – die 6e dag hielden we nog even vast. Drie jaar later wordt dit overigens toch weer opgehoogd naar 8,5 uur per dag en 48 uur per week. Tijden van oorlog vragen helaas weer om nieuwe regels, dus werd tijdens WOII (om de productie te verhogen) de werkweek opnieuw verlengd naar 10 uur per dag (55 uur per week).
Vijfdaagse werkweek
Veel veranderd dus in de loop der jaren. Het laatste grote wettelijk omslagpunt was waarschijnlijk in 1961. Tot die tijd werkte iedereen namelijk nog op zaterdag – in elk geval een halve dag. En gingen kinderen dan naar school. Dit jaartal werd hét punt waarop besloten werd tot invoering van de vijfdaagse werkweek. Méér vrije tijd. En zeker toen de salarissen ook gingen stijgen: meer tijd voor consumptie. In speciale ‘vrije tijdskleding’ op zaterdag, erop uit en als je echt wat te besteden had, dan ging je met de auto. Nog geen 60 jaar geleden dus, jouw opa en oma weten het nog goed!
Wat is jouw cyclus?
Dat concept van geld uitgeven in je vrije tijd dat Ford destijds bedacht, houdt tot de dag van vandaag stand; we consumeren waarschijnlijk meer dan ooit. Ga op zaterdag maar eens een willekeurig winkelgebied in. Of met Pasen naar een woonboulevard. Need we say more? Maar hoe zit het verder met het idee dat de 40-urige werkweek (of is het 38 uur inmiddels) werkt? Enerzijds bestaat dit idee niet, want we lijken meer (over) te werken dan we in lange tijd hebben gedaan. Depressies, burn-outs en andere gezondheidsklachten, zijn er meer en meer. Bovendien zou productiviteit eerder iets persoonlijks zijn, klinkt het tegenwoordig. In de zin dat iedereen zijn eigen cyclus heeft en zeker niet iedereen op zijn best is om 9 uur in de ochtend. Kortom: flextijden!
Oneindig vakantiedagen
Netflix heeft het totale concept van Ford dan ook terzijde geschoven. En ze staan er niet alleen in. Ook andere grote partijen als Hubspot, Virgin en ons Nederlandse CoolBlue zijn het erover eens: niet per se die 8 uur per dag werken. Kies liever voor zelf in te delen uren. Gooi daar nog een oneindig aantal vakantiedagen, zelf te kiezen werkplekken en een kantoor vol creatieve ontspanningsruimtes bij op. Dát hoort bij het werken van nu. Dat klinkt mooi en dat is het ook, maar er staat vanzelfsprekend wel wat tegenover. Zo is Netflix (wiens HR-strategie een aantal jaren geleden viral ging en van wie iedereen onthield dat je onbeperkt vrij mag nemen) echt niet zo’n gulle gever als dat op het eerste gezicht lijkt. Ja je mag vrij nemen zoveel je wil, flexibele uren werken en je krijgt er een goed salaris. Maar Netflix verwacht wel ultieme prestaties. Ze zoeken uitsluitend ‘stars’ en hebben hele duidelijke richtlijnen over hoe die stars er dan uit moeten zien. Werk je keihard (an A for effort), maar is het uiteindelijke resultaat níet magistraal? Dan is er voor jou het gat van de deur (met respect, dat dan weer wel). Kortom: je wordt dus niet beoordeeld op hoeveel je werkt, maar op je kwaliteit.
Is (half) 9 tot 5 ook niets voor jou? Er zijn tegenwoordig steeds meer bedrijven die andere normen belangrijker vinden. Kijk maar eens bij onze vacatures. Maar vergeet ook niet te genieten van wat we al bereikt hebben.
